سوئد و فنلاند در ناتو؛ تغییرات ژئوپلیتیک در اروپا

به دور از بهبود امنیت در اروپا، علائم نگران کننده ای وجود دارد که تصمیم سوئد و فنلاند برای درخواست عضویت در ناتو می تواند تنش ها را در این قاره تشدید کند. به طور گسترده پذیرفته شده است که یکی از دلایل درگیری در اوکراین، نارضایتی کرملین از آنچه به عنوان تهدید فزاینده ناتو برای امنیت روسیه در نتیجه گسترش این ائتلاف از پایان جنگ سرد می‌بیند، است. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به ویژه از تمایل ناتو برای اجازه دادن به کشورهایی که زمانی اتحاد جماهیر شوروی را تشکیل می دادند برای پیوستن به چتر امنیتی انتقاد کرده است. این فرض که اوکراین، کشوری با روابط فرهنگی و تاریخی نزدیک با مسکو، می تواند به ناتو بپیوندد، منبع نگرانی واقعی مسکو بود.

بنابراین، اقدام سوئد و فنلاند – دو کشور مهم استراتژیک که مدتها به موضع بی طرف خود افتخار می کردند – برای درخواست رسمی عضویت در ناتو بعید است روابط با مسکو را بهبود بخشد. برعکس، این چشم انداز واکنش تند مسکو را برانگیخت و سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه این تصمیم را “اشتباهی فاحش” خواند. ریابکوف اندکی پس از اینکه دولت‌های سوئد و فنلاند بار دیگر بر قصد خود مبنی بر عدم ایجاد این توهم که ما به سادگی آن را تحمل خواهیم کرد، هشدار داد. او گفت: «سطح کلی تنش نظامی افزایش می‌یابد، پیش‌بینی‌پذیری کاهش می‌یابد». مایه تاسف است که عقل سلیم برخی از ایده های خیالی را قربانی می کند که در شرایط فعلی چه باید کرد.

اثرات جنگ اکنون در بخش انرژی احساس می شود. اول، روسیه اصرار دارد که در آینده کشورهای به اصطلاح “غیر دوست” هزینه گاز خود را به روبل پرداخت کنند. اتحادیه اروپا (EU) با این اقدام مخالفت کرده و از کشورهای عضو خواسته است که مسکو را نادیده بگیرند. در همین حال، فنلاند نگران است که مسکو به درخواست ناتو با قطع عرضه گاز در ماه جاری پاسخ دهد. این کشور بیشتر گاز خود را از روسیه همسایه وارد می کند، اگرچه تنها حدود 5 درصد از مصرف انرژی سالانه را به خود اختصاص می دهد. کمیته آمادگی اضطراری هلسینکی اصرار دارد که آماده است در صورت لزوم، تدارکات را قطع کند.

اگرچه واکنش تند روسیه در هیچ یک از این کشورها بعید است که سیاست را تغییر دهد، تصمیم اخیر آنها نشان دهنده تغییر قابل توجهی در چشم انداز آنها است. بی طرفی سوئد به جنگ های ناپلئون در اوایل قرن نوزدهم برمی گردد، در حالی که موقعیت فنلاند نتیجه تجربه آن در طول جنگ جهانی دوم است، زمانی که نبردهای شدیدی را علیه نیروهای شوروی انجام داد. در طول جنگ سرد، هلسینکی سیاست سختگیرانه کشورهای غیرمتعهد را دنبال کرد تا از تحریک مسکو به چیزی که به «فنایی شدن» معروف شد، اجتناب کند.

اگرچه فنلاند به دنبال فروپاشی پرده آهنین موضع بی طرف خود را نرم کرده است، اما حمایت داخلی از ایده پیوستن به ناتو در سه دهه گذشته کم بوده است و تنها 20 تا 25 درصد از جمعیت از آن حمایت می کنند. این در حالی است که از زمان آغاز جنگ در اوکراین، طبق آخرین نظرسنجی، این رقم به رکورد 76 درصد رسیده است. در همین حال، در سوئد، 57 درصد از عضویت در ناتو حمایت می کنند.

جنگ منجر به تغییر قابل توجهی در مواضع دو نخست وزیر سوسیال دموکرات، ماگدالنا اندرسون از سوئد و سانا مارین از فنلاند شد که احزاب آنها اغلب بر بی طرفی تأکید می کردند. هر دو رهبر گفتند که احزاب آنها اکنون از عضویت در ناتو حمایت می‌کنند و پارلمان‌های دو کشور قبل از تصمیم‌گیری برای ادامه روند درخواست به تفصیل درباره این موضوع بحث خواهند کرد. ورود آنها بدون شک باعث تقویت اتحاد، به ویژه موقعیت دفاعی آن در شمال اروپا و قطب شمال خواهد شد. پس جای تعجب نیست که ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، بله گفته است. استولتنبرگ پس از دریافت نامه‌هایی از سوی سفیران فنلاند و سوئد در مقر ناتو در بروکسل گفت: «این روز خوبی در زمان حساسی برای امنیت ما است». همه ما موافقیم که باید با هم باشیم و همه قبول داریم که این لحظه تاریخی است که باید از آن استفاده کنیم. هر ملتی حق دارد راه خود را انتخاب کند.»

تنها مانع ورود به این کشور اعتراض رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه است. طبق مفاد منشور ناتو، همه 30 عضو باید به اتفاق آرا با پیوستن به کشورهای جدید موافقت کنند و اردوغان تصمیم گرفت از این موضوع برای تجدید نظر در نارضایتی های تاریخی آنکارا از سوئد و فنلاند استفاده کند.

اردوغان با اشاره به دیدگاه آنها نسبت به حزب کارگران کرد که ترکیه آن را یک گروه تروریستی می بیند – مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا – گفت: هیچ یک از این کشورها تصور روشنی از سازمان های تروریستی ندارند. او پیش از این از فنلاند و سوئد به دلیل امتناع از استرداد مظنونان تحت تعقیب ترکیه انتقاد کرده بود. اردوغان همچنین از سوئد به خاطر تحریم تسلیحاتی آنکارا در سال 2019 به دلیل عملیات نظامی این کشور در سوریه عصبانی است. با این حال، مقامات ناتو مطمئن هستند که می توان بر مقاومت ترکیه غلبه کرد و راه را برای آنچه یکی از بزرگترین تغییرات ژئوپلیتیکی در اروپا از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی خواهد بود، هموار کرد.

* منبع: خبر ملی

311311