رویکرد واقع بینانه برای صلح در اوکراین

استفان والت، استاد روابط بین الملل هاروارد در مقاله ای در فارین پالیسی می نویسد: توجه عمومی به جنگ در اوکراین قابل درک است، اما در نهایت آنچه مهم است نحوه حل و فصل آن است. از نظر احساسی، خوشحالیم که بگوییم تنها راه حل قابل قبول، تسلیم کامل روسیه، تغییر رژیم در مسکو و محاکمه ولادیمیر پوتین برای جنایات جنگی است، اما هیچ کدام از اینها راه حلی برای خروج از این جنگ نخواهد بود. تعیین آنها به عنوان اهداف ما فقط به طولانی شدن جنگ و افزایش خطر تشدید آن به سطوح بالاتر کمک می کند.

اما اگر اوکراین برای ما مهم است، هدف فوری ما باید پایان دادن به جنگ قبل از آسیب بیشتر باشد… در نهایت، هدف نهایی باید حل مناقشه باشد، نه فقط پایان دادن به جنگ، اقدام سیاسی. کاهش احتمال وقوع یک جنگ جدید در آینده.

روشن‌ترین دلیل قدرت‌های بزرگ برای حل مناقشه جاری، حذف مسائل جاری از دستور کار فعلی سیاست خارجی خود است. واقع گرایان اذعان دارند که مشکلات جدید همیشه در خط مقدم این جهان قرار دارند و هر مشکل یا تعارضی که قابل حل باشد چیزی است که باید به آن پرداخته شود.

توافق هسته ای با ایران نمونه بارز این موضوع است. زمانی که توافق کامل شد، ایالات متحده چندان نگران توانمندی های هسته ای ایران نبود و نیازی به صرف زمان و هزینه زیادی برای مذاکره بر سر یک توافق جدید نداشت. از آنجایی که ایران به برجام پایبند است (و سازمان انرژی هسته ای بارها بر این تعهد تاکید کرده است)، می توانیم این موضوع را در آرشیو قرار دهیم. اما زمانی که دونالد ترامپ از توافق خارج شد، برنامه هسته ای ایران به سرلوحه برنامه سیاست خارجی آمریکا بازگشت.

اشتباه بزرگ ترامپ نه تنها به آشفتگی‌های منطقه‌ای دامن می‌زند به نحوی که منافع آمریکا را تضعیف می‌کند، بلکه دولت بایدن را مجبور می‌کند تا زمان، انرژی و پهنای باند زیادی را برای مذاکره درباره یک توافق جدید اختصاص دهد. برای دفع دستاوردهای جدید ایران در بمب هسته‌ای، در حالی که آنتونی بلینکن، جیک سالیوان و دیگر اعضای تیم امنیت ملی آمریکا آرزو می‌کنند که حتی یک دقیقه هم وقت نگذارند.

دلیل دیگر حل و فصل مناقشات – به جای طولانی کردن آنها – محافظت از متحدان و دوستانی است که در یک درگیری منطقه ای گیر افتاده اند یا احتمالاً در چرخه آن درگیر هستند. با ایمن تر شدن شرایط، آنها در موقعیت بهتری برای کمک به شما خواهند بود. این یک وضعیت برد-برد است، به ویژه برای کشوری مانند ایالات متحده که در بسیاری از نقاط جهان شرکای دارد و منافع خود را در مقیاس بزرگ مشخص می کند.

دلیل سوم این است که حل تعارض خطر تشدید غیرعمدی را کاهش می دهد. زمانی که جنگی رخ می دهد، همیشه این احتمال وجود دارد که کشورهای ثالث به صورت داوطلبانه یا غیرارادی وارد چرخه آن شوند. جنگ های کنگو در آفریقا، جنگ ویتنام و جنگ ایران و عراق کم و بیش به مناطق اطراف سرایت کرده است و توقف هر یک از این جنگ ها منجر به حل فوری این مشکل شده است. به هر حال، جنگ ها به ناچار عواقب کثیف ناخواسته بسیاری را حتی برای فاتحان جنگ به همراه دارد.

حمایت از مجاهدین افغان در دوران اشغال شوروی در دهه 1980 ایده بسیار خوبی در آن زمان بود و حتی می توان گفت که در سقوط امپراتوری شوروی نقش داشته است، اما بذر جنبش های تروریستی را در دهه 1990 نیز کاشت. در قرن گذشته، ایالات متحده را هدف گرفت و در نهایت ایالات متحده را در یک جنگ جهانی فاجعه بار علیه تروریسم فرو برد. البته هیچ نتیجه مثبتی برای مردم افغانستان حاصل نشد. مردمی که بیش از چهل سال جنگ را تحمل کرده اند. یعنی بهتر است به جای شعله ور کردن آتش درگیری، سعی کنیم آن را به گونه ای حل کنیم که شرایط بهتری برای همه کشورها – از جمله آمریکا – فراهم شود.

چهارم، کمک به توقف جنگ راهی ایده آل برای یک قدرت بزرگ برای استفاده از نفوذ و توانایی خود برای دستیابی به اهداف خیرخواهانه بهتر است. مانند اوایل قرن بیستم، میانجیگری تئودور روزولت، رئیس جمهور وقت آمریکا در جنگ ژاپن و روسیه، موقعیت آمریکا را به عنوان بازیگری جدید و تأثیرگذار در صحنه جهانی تقویت کرد. هفتاد سال بعد، میانجیگری جیمی کارتر برای صلح بین مصر و اسرائیل نیز همین تأثیر را داشته است. برعکس، شکست بیل کلینتون، جورج دبلیو بوش و باراک اوباما در حل نهایی مناقشه فلسطین و اسرائیل، اعتبار آمریکا را به عنوان یک میانجی توانا و مصمم تضعیف کرده است.

از این منظر است که می توانیم روزی به جنگ روسیه در اوکراین به عنوان یک فرصت از دست رفته برای رئیس جمهور چین شی جین پینگ نگاه کنیم. تصور کنید اگر پکن میانجیگری می کرد و بین روس ها و اوکراینی ها به توافق می رسید و نه تنها به آرزوهای چین برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی پیشرو در قرن بیست و یکم کمک می کرد، چقدر اعتبار چین تقویت می شد. بلکه تاکیدی بر تعهد اعلام شده او به اصل حاکمیت ملی بود.

در این مورد، پکن حتی ممکن است استدلال کند که جنگ در اوکراین نشان داده است که قدرت های بزرگ و فرسایشی مانند ایالات متحده، اروپا و روسیه نمی توانند اختلافات خود را بدون جنگ حل کنند، در حالی که رویکرد چین به امور جهانی می تواند منجر به صلح شود. شکست شی جین پینگ در استفاده از فرصت نشان می دهد که او نمی تواند بپذیرد که حمایت قوی او از پوتین در تمام این سال ها یک قمار بد بوده است.

پنجم، جهانی که در آن جنگ به یک اپیدمی تبدیل شده است، جهانی است که تجارت و سرمایه گذاری در آن نمی تواند با خیال راحت و آزادانه انجام شود. ببینید، جنگ در اوکراین در روند جهانی شدن شکست خورده است، و همانطور که دنی رودریک به نیویورک تایمز گفت، جنگ در اوکراین “احتمالاً آخرین میخ بر تابوت جهانی شدن سریع بود.”

آخرین اما نه کم‌اهمیت، حل تعارض رنج انسان را کاهش می‌دهد و کرامت انسانی را تقویت می‌کند. رویکرد واقع بینانه به سیاست خارجی هیچ یک از این دستاوردها را نادیده نمی گیرد، اما واقع گرایان چنین وضعیتی را بخشی از تراژدی سیاست قدرت می دانند و از اقدامات عملی برای مهار آن استقبال می کنند که حل مناقشه روشن ترین نمونه آن است.

همه این استدلال ها به معنای برقراری “صلح به هر قیمتی” نیست و تصویب قطعنامه هایی را تجویز نمی کند که فقط آتشی در زیر خاکستر برای شعله ور کردن خشونت های بیشتر است… گاه دامن زدن به درگیری و کشاندن دشمنان به باتلاق های گران قیمت یا ریاضت ژئوپلیتیکی. می تواند کشور را امن تر کند. درک و پذیرش نعمت حل تعارض به معنای انکار این واقعیت نیست که گاهی دولت ها از مناقشه سوء استفاده می کنند.

ایالات متحده بیش از هر قدرت بزرگ دیگری از حل مناقشه سود می برد. جایگاه آمریکا در دنیا علیرغم زخم هایی که در این سال ها وارد کرده، همچنان بسیار مطلوب است و تنها چیزی که واقعا می تواند به آن لطمه بزند، سیاست های اشتباه و سیاست بازی های خانگی مسموم، تغییر آب است. هم زمان و هم درگیری های واقعا بزرگ فراتر از مرزها هستند. صلح همیشه در جهت منافع ملی آمریکاست.

همانطور که جرج دبلیو بوش درس های غم و اندوه را آموخت و پوتین نیز می تواند همین درس ها را بیاموزد، حرکت یک ارابه کشور را در موقعیتی قرار می دهد که رهبرانش هرگز تصور نمی کردند. در دنیای ما پتانسیل مشکل‌ساز کم نیست، و رهبران عاقل‌تر سعی می‌کنند از مشکل دوری کنند، تعارض‌ها را تا آنجا که ممکن است حل کنند و تنها زمانی تسلیم درگیری شوند که پس از تفکر زیاد آن را حل کنند. آن‌ها این را ضروری می‌دانند و البته همیشه به جایگزین‌هایی برای تعارض فکر می‌کنند، با تمایل زیادی برای اعتراف به اشتباهات.

اکنون که روسیه از پیروزی سریع و آسانی که در اوکراین انتظار داشت دست کشید، جنگ احتمالاً به بن بست پرهزینه ای تبدیل خواهد شد که پایان نخواهد یافت مگر اینکه رهبران نظامی متوجه شوند که نمی توانند به همه اهداف خود دست یابند و ناگزیر باید بپذیرند. نتیجه ای کمتر ایده آل روسیه نمی تواند اوکراین را به کشور اقماری امپراتوری اوراسیا مسکو تبدیل کند. اوکراین نمی تواند کریمه را بازپس گیرد و به عضویت کامل ناتو درآید. ایالات متحده باید تلاش برای وارد کردن کشورهای دیگر به ناتو را متوقف کند.

هنر واقعی اما یافتن راه حلی است که همه طرفین بتوانند آن را بپذیرند و آشتی دهند، به جای اینکه به دنبال اولین فرصت برای ناراحت کردن آن باشند. این یک چالش پرهزینه است و هر چه زودتر افراد باهوش تلاش برای اجرای چنین اقداماتی را آغاز کنند، توافق بهتر خواهد بود.

311311