آیا همه شعارها در مورد صادرات واکسن های ایرانی پوچ بود؟ / تولیدکنندگان: حتی دولت ما هم واکسن نمی خرد چه برسد به صادرات.

هفته واکسیناسیون در ایران

در 11 ژانویه 1999، خبرگزاری فرانسه گزارش داد که بیش از 50 کشور در سراسر جهان واکسیناسیون عروق کرونر را آغاز کرده اند. اسرائیل، ترکیه، عربستان سعودی، بحرین، قطر و امارات در خاورمیانه واکسینه شده اند و عراق اولین تحویل واکسن فایزر را سفارش داده است. با این حال، در ایران، تاج و تخت سیل کشتارها را به راه انداخته است و مقامات ایرانی همیشه بهانه‌هایی برای تاخیر در واکسیناسیون می‌آورند. عذرخواهی عجیبی که انگار هیچ سیستم خنک کننده ای برای رساندن واکسن علیه تاج با هواپیما وجود ندارد. بهانه های رایج بعدی تحریم ها و مشکلات مربوط به انتقال پول برای واکسن بود. اما ظاهرا واقعیت چیز دیگری بود. در همین حال، طرح تاج سرخ و سیاه و سیل عزاداری ایرانیان، مردم را بر آن داشت تا کمپین های اعتراضی را با هشتگ خرید واکسن راه اندازی کنند. در مقابل، وزارت بهداشت اغلب تاریخ های متفاوتی را برای انتشار واکسن ایرانی تعیین می کند و واکسن نمی رسد. اردیبهشت 1400، خرداد 1400 و شهریور 1400 تاریخ هایی است که وزارت بهداشت برای تولید انبوه واکسن ایرانی و حتی صادرات انبوه آن تعیین کرده است. اما پس از اعلام خبر کلنگ زنی کارخانه های جدید واکسن، مجددا اعلام شد که خط تولید واکسن از چین به دلیل تحریم ها وارد نشده است.

روزی دیگر ادعا شد که روسیه به دلیل تحریم ها از تهیه رزین و ژل واکسن امتناع کرده و … در نهایت دولت اعلام کرد که از 24 تیرماه با ثبت نام سالمندان واکسیناسیون عمومی را آغاز می کند. با این حال، روال واکسیناسیون همچنان کند بود و صف های طولانی بزرگسالان بارها و بارها در حال حرکت بودند.

تولیدکنندگان واکسن مجبور بودند از ضرب الاجل 90 دقیقه ای خود برای تولید انبوه واکسن استفاده کنند. اما این پایان ماجرا نبود و کابینه جدید ابراهیم رئیسی تصمیم گرفت واردات گسترده و دیرهنگام این واکسن را در دستور کار خود قرار دهد. بر اساس آمار وزارت بهداشت تا پایان مهرماه بیش از 56 میلیون نفر نوبت اول و بیش از 44 میلیون نفر نوبت دوم را دریافت کرده اند. این واکسن فراگیر با واکسن های خارجی ساخته شد و کم کم واکسن ایرانی و وعده های عجیب تولیدکنندگان داخلی مردود شد. اکنون که تقریبا اکثریت مردم ایران و جهان واکسینه شده اند، هفت تولیدکننده ایرانی به ساختمان بهارستان آمده اند و صدای خود را در مجلس بلند کرده اند.

عدم قطعیت در تولید واکسن های ایرانی

هیچ کس به طور قطع نمی داند که چه تعداد واکسن توسط سازندگان ایرانی تولید شده است. خانه ملت به نقل از حسین صفوی، رئیس هیئت امنای وزارت بهداشت، گفت: تاکنون بیش از 199 میلیون دوز واکسن به وزارت بهداشت و 178 میلیون دوز در خرید و مابقی 47 میلیون و 710 واکسن تحویل وزارت بهداشت داده‌ایم. دوزها در کشور تولید شده اند و هنوز در انتظار تحویل هستند. شش تا هفت میلیون دوز داریم. وی گفت: مجموع قراردادها با تولیدکنندگان داخلی هشت هزار و 656 میلیارد تن و بدهی وزارت بهداشت به آنها پنجاه هزار و پنج میلیارد تن است که اخیراً بر اساس برنامه و بودجه برنامه ریزی شده است. برای پرداخت بدهی؛ زیرا عمدتا دولت با کمبود نقدینگی مواجه است.

اما آمار گمرک با حجم واردات واکسن های خارجی متفاوت است. روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک به شارک گفت: حدود 161 میلیون دوز واکسن خارجی به ایران وارد شده که بخشی از آن خریداری و برخی اهدا شده است. با این حال، از آنجایی که خرید واکسن های خارجی از فوریه سال گذشته متوقف شده است، محموله هایی که اخیراً ترخیص شده اند، اهدا شده است. ایسنا همچنین به نقل از گمرک فرودگاه امام اعلام کرد که در هفته گذشته بیش از 161.9 میلیون دوز واکسن به ایران وارد شده است. بر اساس این گزارش آخرین محموله در 27 فروردین 1400 بوده که مربوط به واکسن های اهدایی است. بر این اساس، چهار نوع واکسن به ایران وارد شد که بیشترین میزان با 133 میلیون و 404 هزار و 498 دوز در اختیار سینوفارم قرار گرفت که 82.3 درصد از کل واردات واکسن را به خود اختصاص داد. بعد از سینوفارم واکسن آسترازنکا قرار دارد که واردات آن 23 میلیون و 3113 هزار و 30 دوز گزارش شده است و 8.1 درصد از واردات واکسن ها سهم آسترازنکا است. اسپوتنیک یکی دیگر از واکسن های وارداتی از ایران است که 4 میلیون و 991 هزار و 200 دوز و 2.5 درصد سهم واکسن های وارداتی دارد. واکسن بهارات با یک میلیون و 125 هزار دوز کمترین واکسن وارداتی در ایران است و سهمی کمتر از یک درصد از این واردات دارد. از سوی دیگر، وزارت بهداشت از تزریق 148 میلیون و 600 هزار واکسن تا 12 اردیبهشت امسال خبر داد. در همین حال رئیس هیات ارزی وزارت بهداشت در مجلس از تحویل بالغ بر 199 میلیون دوز واکسن به وزارت بهداشت خبر داد که از این میزان 178 میلیون دوز خریداری و وارد شده و بالغ بر 47 میلیون دوز واکسن نیز وارد شده است. تولید داخل! جدای از مغایرت های آماری و عدم شفافیت در تولید واکسن های بومی و قراردادهای خرید واکسن های بومی، اکنون دست تولیدکنندگان واکسن های داخلی برای اعتراض و عدم حمایت! آنها می گویند که می خواهند واکسن را قبل از انقضای آن به دولت بفروشند. این در حالی است که دولت می گوید بودجه ندارد و 50 میلیون دوز واکسن در انبار دارد.

تولیدکنندگان: ما نمی توانیم واکسن صادر کنیم

هاله حامدی فر، مدیرعامل سیناژن و تولید کننده واکسن کرونا به «شرق» گفت که آنها تنها شرکت بخش خصوصی هستند که این واکسن را تولید می کنند. وی توضیح داد که تولیدکنندگان دولتی واکسن کرونا 4200 جلد کمک نقدی و واقعی از دولت دریافت کرده اند و واکسن آنها یک واکسن ویروس ضعیف شده است که هزینه تولید آن کمتر است. تنها سازنده واکسن بخش خصوصی هم هزینه های نیم ارزی دارد و هم یک واکسن نوترکیب با فناوری بالاتر و قیمت بالاتر، اما دولت واکسن این شرکت را به همان قیمت واکسن دولتی خرید.

این سازنده همچنین گفت: اگرچه مجلس و دولت دستور ساخت 18 میلیون دوز واکسن را به آنها داده و مواد اولیه تولید این تعداد واکسن را خریداری کردند، اما در نهایت دولت از عرضه این تعداد واکسن خودداری کرد و اکنون 6 میلیون دوز واکسن تولید شده است. آنها را در انبارها گذاشتند.

این سازنده درباره چالش صادرات واکسن ایرانی نیز می گوید: بازار جهانی از واکسن های مورد تایید سازمان بهداشت جهانی اشباع شده است و واکسن ایرانی که در دنیا تایید نشده است، کار سخت تری دارد.

حامدی فر تاکید کرد: زمانی که کارآزمایی بالینی واکسن ایرانی به پایان رسید و پرونده واکسن را به سازمان بهداشت جهانی ارسال کردند، سازمان به آنها اعلام کرد که واکسن تایید شده و بازار اشباع شده است و تایید واکسن جدید در اولویت نیست. سازمان صادرات واکسن ایرانی و تبدیل ایران به مرکز صادرات واکسن در منطقه راه به جایی نبرد و اخیراً وزارت بهداشت از اهدای 200 هزار دوز واکسن برکات به نیکاراگوئه خبر داده است.

تولید بدون مزیت!

ماجرای پرهزینه شدن کالای ایرانی و از دست رفتن منابع ملی تنها به واکسن محدود نمی شود. وحید شقاقی، اقتصاددان به شارک گفت: ایران نه نقشه راه دارد و نه تجربه تولید و برنامه ریزی مبتنی بر اقتصاد. وی تاکید می کند: به عنوان مثال تولید به بهانه خودکفایی به ویژه در بخش کشاورزی منجر به هدر رفت گسترده آب های زیرزمینی و خسارات فراوان در این بخش شده و از یک سو حمایت های بی دلیل از طریق یارانه های متعدد مستقیم و غیرمستقیم صورت نگرفته است. بازار داخلی و در واقع حمایت بی رویه دولت از تولید باعث ظهور برندهای جهانی و تولیدکنندگان قوی شده است و از سوی دیگر به دلیل قیمت بالا و کیفیت محصول در بسیاری از کالاها از مزیت رقابتی جهانی برخورداریم. این کارشناس اقتصادی ادامه می دهد: از سوی مصرف کننده داخلی نیز از این وضعیت ناراضی است و مجبور است کالاهای بی کیفیت و با قیمت های نامناسب خریداری کند. ضمن اینکه باید کالاهای سودآور شناسایی و تولید آنها بر اساس اصول اقتصادی در دستور کار قرار گیرد. شقاگی افزود: تولید واکسن که نیازمند فناوری بالا و زمان کوتاه است قطعا برای کشورهایی که دانش و فناوری بالایی دارند و بازار جهانی سودآور است و بازار جهانی منتظر تولید واکسن ایرانی نیست. «البته تجربه تولید واکسن قبلاً برای تولید هواپیما، کشتی، قطار، لپ‌تاپ، تلفن همراه و … تکرار شده و هرگز تکمیل نشده است.

21302